Bezpieczne opalanie cz. I - filtry w kosmetykach
5/22/2017
Witajcie!
Źródło: thinkstock
Wiosna wreszcie przyszła do nas, na całego! A z nią piękne, majowe słońce, które potrafi już porządnie przypiec. W pracy widuję coraz częściej pierwsze poparzenia słoneczne, które pojawiają się po zaledwie chwili ekspozycji na słońce w bezchmurny dzień, chociaż upałów jeszcze wcale nie było. I to widać, że niektóre osoby nie opalają się specjalnie - słońce ,,dopadło" ich w trakcie załatwiania codziennych spraw. Pantenol sprzedaje się z każdym dniem coraz lepiej. A prawdziwe lato dopiero przed nami! Takie sytuacje zainspirowały mnie do napisania kilku słów odnośnie ochrony przeciwsłonecznej w kosmetykach - w końcu niedługo zaczną się wyjazdy na urlop i przyjdzie Wam kupić jakiś krem ochronny z filtrem. Nie zawsze wiadomo co wybrać, ani czym się kierować przy podejmowaniu decyzji, więc chciałam Wam przybliżyć kilka faktów odnośnie samego promieniowania, a także o rodzajach filtrów i substancjach znajdujących się w kosmetykach ochronnych.
Promieniowanie UV
Promieniowanie UV, tak jak każde promieniowanie elektromagnetyczne, charakteryzują określone wielkości fizyczne - długość fali i jej częstotliwość. Im krótsza fala, tym wyższa częstotliwość i tym więcej energii niesie promieniowanie i silniej oddziałuje na organizmy żywe. Dlatego w zakresie promieniowania UV najbardziej niebezpieczne jest UVC - ma najniższą długość fali i najwyższą energię.
Źródło: iwostin.pl
Na szczęście promieniowanie UVC nie dociera do Ziemi - jest w całości pochłaniane w warstwie stratosfery, głównie dzięki obecności warstwy ozonowej.
Promieniowanie UVB także jest w przeważającej części zatrzymywane przez atmosferę i stanowi zaledwie od 4 do 5% promieniowania UV, które dociera do ziemi. Jednak z uwagi na wysoką energię znacznie silniej oddziałują na żywe organizmy niż UVA. UVB jest prawie całkowicie pochłaniane przez naskórek.
Promieniowanie UVA ma wyższą długość fali, a więc niższą energię niż UVB, dlatego słabiej oddziałuje na żywe struktury, mimo iż stanowi aż 95% promieniowania UV docierającego do Ziemi. UVA wnika w skórę znacznie głębiej, bo aż do skóry właściwej. Nie przenika jednak do tkanki podskórnej. To właśnie ono przyczynia się do fotostarzenia i nowotworów skóry. Jego natężenie jest takie same cały czas, niezależnie od pory dnia, pogody oraz pory roku. Przenika także przez chmury, szyby okienne i samochodowe.
Promieniowanie UV w niskich dawkach działa pozytywnie na organizmy żywe, a w wysokich jest niestety szkodliwe dla zdrowia. Światło słoneczne podnosi poziom endorfin, pobudza gruczoły do wydzielania wewnętrznego i neuroprzekaźniki w mózgu, zwiększa zdolność czerwonych krwinek do przenoszenia tlenu, obniża tętno spoczynkowe, podnosi napięcie mięśnia sercowego i wzmaga jego wydajność. Pod wpływem promieniowania UV następuję biosynteza witaminy D w skórze, która wpływa przede wszystkim na prawidłowy metabolizm kości, nerek oraz jelit.
W ciągu ostatnich kilku lat coraz częściej mówi się o niekorzystnym wpływie promieniowania na człowieka - oparzenia, nowotwory, przebarwienia, fotostarzenie się skóry (photoaging).
Organizm ludzki broni się przed działaniem promieni słonecznych poprzez wytwarzanie ochronnego barwnika - melaniny, wydzielając pot, a także poprzez zgrubienie zrogowaciałej warstwy naskórka. Niestety są to mechanizmy niewystarczające do kompletnej ochrony i z tego powodu jesteśmy zmuszeniu do używania preparatów kosmetycznych zawierających filtry UV.
Filtry UV
Filtry przeciwsłoneczne (sunscreens) to potoczna nazwa substancji promieniochronnych, czyli związków chemicznych wykorzystywanych w kosmetykach, których podstawowym zadaniem jest ochrona skóry przed szkodliwym działaniem słonecznego promieniowania. Współczesne kosmetyki dostępne na rynku posiadają w swoim składzie dwie grupy filtrów, różniące się między sobą mechanizmem działania:
- filtry chemiczne (organiczne) - to substancje, które pochłaniają promieniowanie ultrafioletowe, a następnie wypromieniowują energię w postaci ciepła lub ulegają zmianom struktury chemicznej. Substancje te łączy wspólna cecha - posiadanie w cząsteczce licznych wiązań nienasyconych, bądź też grup karbonylowych, tiokarbonylowych, indolowych i azotynowych. To przede wszystkim pochodne kwasu paraaminobenzoesowego (PABA), kwasu cynamonowego, kwasu salicylowego, kwasu antranilowego, jak również benzofenony, pochodne kamfory i benzoilometanu. Do najpopularniejszych należą: otokrylen (ochrona przez UVB), trisiloksandrometrizol i jego pochodne (chroniące przedz UVA i UVB), czy awobenzon (chroni przed UVA).
- filtry fizyczne - to substancje ekranujące, które odbijają promieniowanie ultrafioletowe. To tzw. filtry nieorganiczne, gdyż zaliczamy do nich dwutlenek tytanu i tlenek cynku. Produkowane są w postaci mikropigmentów wielkości 1-30 nanometrów i sprawiają wrażenie przezroczystych, prawie niewidocznych substancji. Dwutlenek tytanu stanowi ochronę przed promieniowaniem UVB i UVA2, natomiast tlenek cynku jako jedyny wśród organicznych i nieorganicznych chroni zarówno przed promieniowaniem UVB, jak i UVA1 i UVA2. Filtry fizyczne rzadziej podrażniają skórę i są bardziej fotostabilne niż te organiczne, ponadto są dobrze tolerowane przez skórę i nie wchodzą z nią w reakcję. Mimo dużych zalet tych filtrów, nie można ich używać samodzielnie - za ich pomocą bardzo trudno osiągnąć wysoki współczynnik ochrony w preparacie. Po pierwsze stosowanie wysokich stężeń tych substancji jest nieopłacalne ekonomicznie, a po drugie filtry nieorganiczne w wyższych stężeniach mogą wybielać skórę.
Jeśli na opakowaniu kosmetyku spotkacie się z określeniem ,,filtry mineralne" to wiedzcie, że chodzi tu o filtry fizyczne.
Oprócz substancji promieniochronnych, zwanych pierwszorzędowymi, w kosmetykach wykorzystuje się także substancje promieniochronne wtórne, tj. związki potrafiące przerywać fotochemiczne reakcje łańcuchowe wywoływane przez promieniowanie UV. Do nich zaliczamy antyoksydanty oraz środki przeciwzapalne (głównie ekstrakty roślinne). W kosmetykach nowej generacji łączy się jednocześnie kilka substancji, czyli filtry absorbujące, fizyczne oraz substancje promieniochronne wtórne, co umożliwia skuteczną i pełną ochronę skóry przed promieniowaniem ultrafioletowym przy stosunkowo małym ryzyku niekorzystnego wpływu tych związków na nasz organizm.
Cechy dobrego filtra UV
Dobra substancja ochronna jest:
- nielotna lub przynajmniej trudno lotna,
- nie rozkłada się pod wpływem promieniowania UV, wody i potu,
- bezzapachowa,
- nietoksyczna, niedrażniąca i nieuczulająca,
- lipofilna (tłuszczolubna), przez co trudniej się zmywa z powierzchni skóry,
- nie powoduje zabarwienia skóry.
Lista filtrów przeciwsłonecznych stosowanych w kosmetykach w UE
Źródło: uwagaslonce.pl
Lista filtrów UV, które można stosować w kosmetykach w Unii Europejskiej jest ściśle określona przepisami prawa. W Polsce lista ta jest określona w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 30 marca 2005 roku. Lista nie dotyczy substancji takich jak aloes, flawonoidy itd., ponieważ substancje te bardzo słabo pochłaniają UV i ich działanie promieniochronne jest tylko działaniem pomocniczym. Lista określa też maksymalne dozwolone do stosowania w kosmetykach stężenie każdego z filtrów.
Współczynnik protekcji
Aby wyrazić efektywność ochronną danego składnika przed promieniowaniem UVB, wprowadzono współczynnik ochrony przeciwsłonecznej SPF (Sun Protection Factor):
MED (minimalerythemadose) - to minimalna dawka rumieniowa, czyli minimalna dawka wywołująca zaczerwienienie skóry. Współczynnik protekcji SPF oznacza, ile razy dłużej można skórę chronioną badanym preparatem poddać działaniu słońca w porównaniu ze skórą niechronioną bez ryzyka wywołania reakcji rumieniowej.
Preparaty występujące na rynku kosmetycznym mają wartości SPF od 1 do 60. Dermatolodzy zalecają zazwyczaj stosowanie kosmetyków ze wskaźnikiem SPF 15 lub 30, ponieważ zapewniają one dobrą ochronę, a jednocześnie mają dobre parametry estetyczne. Ze względu na większe stężenie substancji czynnych o działaniu chroniącym przed promieniowaniem słonecznym, produkty z wyższym SPF są bardziej kleiste.
Europejski Związek Przemysłu Kosmetycznego COLIPA zaproponował w 2006 r. następujące kategorie ochrony:
- Niski stopień ochrony - SPF id 6 do 10,
- Średni stopień ochrony - SPF 15, 20, 25,
- Wysoki stopień ochrony - SPF od 30 do 50,
- Bardzo wysoki stopień ochrony - SPF powyżej 50.
Jednocześnie Amerykańska FDA (Food and Drug Administration) podzieliła kategorie ochrony na:
- Minimalny stopień ochrony - SPF od 2 do 12,
- Średni stopień ochrony - SPF od 12 do 30,
- Wysoki stopień ochrony - SPF powyżej 30.
Oprócz tego każdy produkt o SPF większym od 30 może być oznakowany tylko jako SPF+.
Dla porównania: SPF 2 blokuje 50% promieniowania, SPF 15 - 94%, SPF 30 - 96,7%, a SPF 50 - 98%. Ponieważ różnica skuteczności pomiędzy filtrem SPF 15 i SPF 30 jest niewielka, uważa się, że te pierwsze mogą być podstawowymi preparatami stosowanymi w zapobieganiu słonecznego starzenia się skóry i jego konsekwencji.
Ostatnio wiele firm stosuje IPD (ang. Immediate Pigmentation Darkening) lub PPD (ang. Persistant Pigmentation Darkening). Wskaźniki te określają zdolnośc do ochrony przed promieniowaniem UVA (im wyższe tym lepsza ochrona). IPD i PPD kosmetyku określa się za pomocą pomiaru wywołanej przez promieniowania UVA opalenizny natychmiastowej (IPD) lub trwałej (PPD), uzyskanej po ekspozycji skóry ochotników bez i z zastosowaniem różnych kosmetyków ochronnych. Niestety, np. wskaźnik PPD 10 spotykany na opakowaniu jednego producenta nie musi odpowiadać wskaźnikowi PPD 10 innego producenta.
Niebezpieczne filtry chemiczne (?)
Sama nazwa ,,filtry chemiczne" budzi wiele wątpliwości wśród konsumentów, co jest spowodowane presją mediów, aby chronić się przed wszystkim co chemiczne. Jak już możecie się dowiedzieć z akapitów wyżej, nazwa ta jest związana m.in. z innym przetwarzaniem energii promieniowania UV, niż filtry fizyczne. Jednak wszystkie kosmetyki podlegają takim samym regulacjom prawnym i przechodzą taką samą ocenę bezpieczeństwa. Stosowanie dostępnych na rynku produktów ochrony przeciwsłonecznej w zalecanych przez producenta warunkach użycia nie stwarza ryzyka dla zdrowia. W kosmetyce stosuje się wyłącznie filtry wpisane na listę filtrów dozwolonych. Poza tym przed wprowadzeniem na rynek, każda nowa receptura jest zgodnie z obowiązującym prawem poddana rygorystycznej ocenie bezpieczeństwa, uwzględniającej aktualny stan wiedzy. W przypadku kosmetyków z filtrami wykonywane są badania fotostabilności i fototoksyczności (produktu gotowego, bądź samych składników = filtrów UV). Według niektórych publikacji naukowych niektóre filtry chemiczne mogą wykazywać słabe działanie proestrogenne. Badania te są jednak prowadzone w warunkach in vitro lub na zwierzętach z doustnym stosowaniem substancji. Nie odzwierciedlają więc rzeczywistych warunków stosowania filtrów nanoszonych na skórę. Nie ma żadnych badań, które wykazałyby szkodliwy wpływ na organizm człowieka.
0 komentarzy
Dziękuję za każdy komentarz :) Staram się odpowiadać na wszystkie wiadomości. Jeśli chcesz to obserwuj ;)